Niezwykły pośrednik czyli historia skrzynek pocztowych

Historia poczty i jej organizacji to także historia skrzynek pocztowych.

Pojawiły się one ok. 1529 roku na terenie Florencji i Wenecji. Miały postać drewnianych pudeł, nazywanych tamburi, do których wrzucano – anonimowo – listy będące… donosami! Pisano w nich o nieuczciwych mieszkańcach, o ich prawdziwych lub domniemanych przewinieniach, o planowanych działaniach godzących w prawo… Podobno ich ilość była tak ogromna, że władze szybko zrezygnowały z tej formy przesyłania informacji.

Rzeczywiste skrzynki pocztowe, będące elementem systemu logistycznego poczty, pojawiły się w Paryżu ponad sto lat później. Dobrze spełniały swą rolę „pośrednika” między nadawcą a odbiorcą korespondencji i były opróżniane przez pieszego posłańca aż trzy razy dziennie. Co ciekawe, nadawca listu musiał dołączyć doń coś na kształt biletu za list, port-paye, który był czymś w rodzaju prototypu znaczka pocztowego. Prawdę powiedziawszy to właśnie system opłaty za przesyłkę listów był elementem hamującym rozpowszechnianie się skrzynek pocztowych. Na terenie Prus skrzynki zostały one zainstalowane dopiero w 1766 roku, a w obrębie Księstwa Warszawskiego, a dokładniej Warszawy w 1807 roku, gdzie funkcjonowały jako skrzynki do wyłącznej korespondencji żołnierzy armii napoleońskiej. Po klęsce Napoleona skrzynki zniknęły na wiele lat. Ponownie pojawiły się w połowie XIX wieku: najpierw jedna, przeznaczona do wrzucania listów na koszt adresata w 1842 roku, potem (w 1854 roku) dwie dalsze, do których można było wrzucać korespondencję przesyłaną na stemplowanych kopertach pocztowych, czyli już z opłatą nadawcy.

Kamieniem milowym dla skrzynek pocztowych stało się wprowadzenie znaczków pocztowych, dzięki którym ujednolicono i uproszczono system przesyłania korespondencji, wpływając tym samym także i na zwiększenie się ich ilości.

Muzeum Poczty i Telekomunikacji ma w swych zasobach wiele takich obiektów. Posiadają one różny kształt, wielkość, dekoracje…

Jedną z najcenniejszych jest niemiecka skrzynka pocztowa, pochodząca z 1896 roku. To automatyczna skrzynka, wykonana z żeliwa. Warto zwrócić uwagę nie tylko na jej kolor – niebieski – ale także na zdobiące ją elementy, mające formę kobiecych postaci, nasuwających konotacje z aniołami czy antycznymi kariatydami.

Kolejnym cennym obiektem jest austriacka skrzynka pocztowa – w żółtym kolorze – opróżniana przy pomocy torby zbiorczej na przesyłki. Skrzynka wykonana została z metalu z początkiem XX wieku. Przyglądając się jej, koniecznie trzeba zwrócić uwagę na charakterystyczne elementy dekoracyjne. Jedne z nich, usytuowane w narożach skrzynki, przypominają elementy architektury takie jak kolumny i pilastry, zaś te znajdujące się w jej przedniej ścianie, swą formą nawiązują do fasady kamienic.

Na terenie naszego Muzeum, w Sali Skrzynek Pocztowych, można zobaczyć wiele innych ciekawych eksponatów, skrzynek polskich i zagranicznych pochodzących z różnych czasów, automat do sprzedaży kart pocztowych oraz pokaźną kolekcję szyldów pocztowych.

Zapraszamy!