Strażnicy tajemnicy czyli kilka słów o kopertach pocztowych

Listy znane są od czasów starożytności. Były – i są nadal – jedną z najbardziej rozpowszechnionych form przesyłania (i rozpowszechniania) informacji. Z pojęciem listu związanych jest wiele obiektów, między innymi znaczki pocztowe, stemple, kartki pocztowe i koperty. Choć trudno dziś to sobie wyobrazić, dawne listy nie posiadały tej ochronnej „koszulki”. Były „nagie”. Aby jednak zachować tajemnicę korespondencji, kartka z zapisaną na niej informacją była odpowiednio składana np. czterema końcami do środka albo wzdłuż dłuższego boku i dopiero tak zabezpieczona pieczęcią – niczym kłódką, posyłana w świat.

Listy w papierowym etui pojawiły się w czasach nowożytnych. Przypuszcza się, że takie opakowanie treści korespondencji w papier było czynnością adekwatną do dzisiejszego pakowania prezentów i świadczyło o szacunku wobec osoby, do której kierowany był list. Podobno pierwszy „opakowany” list pojawił się w połowie XVII wieku we Francji i nazywany był enveloppe.

Opakowanie korespondencji musiało się spodobać piszącym i odbierającym listy, bo niebawem ruszyła lawina pomysłów, głównie na terenie Wielkiej Brytanii. W latach dwudziestych XIX wieku August Brewer, księgarz, właściciel drukarni i sklepu z materiałami papierniczymi z Brighton, wymyślił jedną z kilku wersji koperty pocztowej. Reforma pocztowa z 1840 roku miała ujednolicić tryb przesyłania listów i – między innymi – wprowadzić tzw. kopertę Mulreade’go, ale nie zakończyła się ona pełnym sukcesem – mimo np. opatentowania w 1845 roku specjalnej maszyny do produkcji kopert przez Edwina Hilla i Warrena De La Rue. Dopiero w 1877 roku zwyczaj zabezpieczania listu kopertą przyjął się na brytyjskich wyspach na dobre i został usankcjonowany prawnie. Niedługo później działania te zostały rozpowszechnione i koperty pocztowe pojawiły się w wielu krajach Europy. Są one obecne w obiegu pocztowym do dziś. Znamy ich różne formaty, barwy, zdobiące je ilustracje…

Koperty mogą mieć wydrukowany znak opłaty pocztowej lub nie. Znane są koperty pierwszego dnia obiegu – najczęściej ilustrowane, z nalepionym znaczkiem pocztowym, skasowanym stemplem pocztowym (zwykle okolicznościowym), z datą pierwszego dnia ważności – koperty ostatniego dnia obiegu, związane z określonym wydarzeniem czy ostatnim dniem istnienia jakiejś instytucji pocztowej, koperty poczty dworcowej, pneumatycznej czy… koperty przekazu pieniężnego.

I ciekawostka dotycząca kopert – podobno wywiad „Króla Słońce”, panującego we Francji w latach 1654 – 1715, powszechnie znanego jako Ludwik IV, często stosował metodę podwójnych… kopert – a właściwie to odpowiedniej formy składania korespondencji. Zewnętrzna powłoka kryła zwykły list, ale nie tylko. W jej wnętrzu ukryty był bowiem dodatkowy schowek – wewnętrzna koperta – w której znajdowała się tajna informacja, często zaszyfrowana.