Penny Black czyli krótka historia znaczka pocztowego

Pierwszy znaczek pocztowy został wydany przez brytyjską pocztę w maju 1840 roku i był wyrazem reformy systemu pocztowego. Jego inspiracją był wykonany przez Williama Wyona medal, wybity w 1837 r. i przedstawiający królową Wiktorię. Wygląd znaczka oraz jego nominał sprawiły, że został nazwany Penny Black czyli czarną jednopensówką.

Czym jest znaczek pocztowy?

To rodzaj papieru wartościowego, służący do uiszczenia opłaty za usługi pocztowe. Zazwyczaj ma on postać niewielkiego, papierowego prostokąta, przyklejanego do koperty. Jego brzegi są ząbkowane, wyraźnie oznaczony jest też jego nominał oraz kraj, w którym znaczek został wydany. Z wyjątkiem Wielkiej Brytanii. Wyemitowane na jej terenie znaczki pocztowe nie posiadają oznaczenia państwowego. Dlaczego? Z prostego powodu: pierwszy znaczek pocztowy – Penny Black – nie posiadał takiego oznaczenia, a Brytyjczycy bywają konsekwentni.

Znaczki wykonywane są różnymi technikami drukarskimi, do najczęstszych należy litografia, drzeworyt i staloryt, oraz na różnych rodzajach papieru – często bywają opatrzone znakami wodnymi. Mogą przybierać różne kształty: od najbardziej powszechnych, prostokątnych po kwadratowe, trójkątne, a nawet owalne.

Jak doszło do wprowadzenia znaczka pocztowego? Krótko mówiąc, ze względów finansowych i praktycznych. Nie sprawdziła się bowiem poprzednia formuła, zgodnie z którą listy były przesyłane na koszt odbiorców. Nadawcy listów określali tryb ich doręczania – Izabela Czartoryska pisała swoje adnotacje na ten temat „podróży listu” np.: „Dyliżansem na koszt odbiorcy” – ale nie wszyscy (doręczanie listów było dość kosztowne) je odbierali. System musiał ulec zmianie. Reforma poczty została zapoczątkowana w królestwie Wielkiej Brytanii przez sir Rolanda Hilla. Częścią modernizacji była organizacja konkursu na projekt „biletu na list”. Przedstawione przez ówczesnych twórców projekty nie przypadły do gustu urzędnikom i ostatecznie to wspomniany już wcześniej William Wyon „wykorzystał” swój medal ze szkicem profilu młodziutkiej królowej Wiktorii do projektu pierwszego znaczka. Projekt został przyjęty. Co więcej, obraz ten był używany na znaczkach do końca panowania królowej Wiktorii czyli do 1901 roku.

I choć grafika znaczków pocztowych bywała (i nadal jest) bardzo rozmaita, to często „goszczą” na nich wizerunki „koronowanych głów”. Należą do nich zarówno postaci historyczne jak i obecnie panujący monarchowie i monarchinie – przykładem mogą być znaczki emitowane przez Wielką Brytanię, Danię, Szwecję, Hiszpanię, Australię czy Monako.
Co więcej, na znaczkach pocztowych znajdują się także wizerunki aktorek, odtwarzających rolę słynnych władczyń. Jednym z nich jest znaczek z Cate Blanchet, grającej Elżbietę I w znanym oraz dobrze ocenianym przez widzów i krytykę filmie „Elizabeth”. Jednak najwięcej znaczków pocztowych posiada wizerunek obecnie panującej, królowej Elżbiety II, a także członków jej rodziny.

Pisząc o znaczkach pocztowych warto wspomnieć i o polskich walorach. Pierwszy z nich pojawił się w 1860 roku i nosi miano „Polska nr 1” lub „Polska 1”. To obecnie bardzo cenny znaczek.

Innym jest 10 koronówka, pochodząca z wydania krakowskiego z 1919 roku, której cena wywoławcza na nowojorskiej aukcji w 2009 roku wyniosła… 30 tys. USD. Cenna jest także „odwrotka” bokserów, która pochodzi z błędnie wydrukowanego arkusza znaczków z serii „Igrzyska Olimpijskie w Melbourne” z 1956 roku. Nasze Muzeum ma je wszystkie w swoich zbiorach. W zbiorach Muzeum Poczty i Telekomunikacji znajduje się także mnóstwo innych znaczków! Wiele z nich można obejrzeć na naszej wystawie czasowej pt.: „W 100 lat dookoła PWPW”.

Serdecznie zapraszamy do ich zobaczenia!